فوتبال ایران از دایره بسته خارج می‌شود؟

تماشای میزگرد نامزدهای ریاست فدراسیون، کسانی را که منتظر شنیدن راه‌های برون‌رفت فوتبال ایران از بن‌بست فعلی بودند، چندان امیدوار نکرد. بیشتر حرف‌های سه نامزد حاضر در برنامه «فوتبال برتر» کلی‌گویی و بدون ضمانت‌های اجرایی محکمی بود؛ بیشتر آنها، چرا که ایده‌های تازه‌ای هم مطرح شد ولی مشخص نیست محدودیت‌های حاکم بر فوتبال و روابط درهم تنیده اعضای آن اجازه چنین تغییراتی را بدهد.

گره کور اقتصاد و حق پخش تلویزیونی
صحبت‌ نامزدها با بحث درباره‌ اقتصاد فوتبال ایران شروع شد که بزرگترین معضل این روزهای این ورزش پرطرفدار است و فدراسیون و تعداد زیادی از باشگاه‌ها را در آستانه ورشکستگی قرار داده. فوتبال ایران سال‌هاست که از حق پخش تلویزیونی، مهم‌ترین منبع درآمدزایی محروم است و بعید است بدون دستیابی به این حق بتوان تغییر اساسی در اقتصاد فوتبال به وجود آورد. با این حال نامزدها تمایل زیادی به ورود به این حوزه نشان ندادند، شاید بر این باور بودند که ممکن است حرف‌هایی که علیه منافع تلویزیون می‌زنند پیش از پخش حذف شود.
فقط کیومرث هاشمی اشاره کوتاهی به موضوع حق پخش داشت و گفت: «فوتبال دنیا مسیر توسعه حرفه‌ای خود را طی کرده و ما لازم نیست راه جدیدی را ابداع کنیم. راه درآمدزایی فوتبال مشخص است. بین ۵۰ تا ۶۰ درصد بحث درآمدزایی، پخش تلویزیونی است. مابقی هم بحث فروش کالاهای ورزشی و اسپانسرینگ است. برخی اوقات باید این مشکلات در بستر قانون حل شود. مثال آن قانون 30-‌70 (70 درصد درآمد حق پخش و تبلیغات فوتبال به صدا و سیما می‌رسد) است که آن را تصویب کردند اما آن نفعش به فوتبال نمی‌رسد.»
تجربه سال‌های قبل نشان می‌دهد که دستیابی به حق پخش نیاز به لابی‌ در بالاترین سطوح تصمیم‌گیری کشور دارد و به نظر نمی‌رسد هیچ‌کدام از نامزدهای فعلی ریاست فدراسیون چنین نفوذ و برشی داشته باشند. از طرف دیگر با روحیه‌ای که از هاشمی سراغ داریم، بعید است که او تن به این چالش سخت بدهد.
مصطفی آجورلو صحبتی از حق پخش تلویزیونی نکرد و درباره ایده‌هایش برای درآمدزایی گفت: «آیا درآمد سالانه هزار میلیارد رویاست؟ نه. ما نباید از بدهی بترسیم چرا که می‌توانیم با ظرفیت‌هایی که داریم آنها را پرداخت کنیم. نباید فکر کنیم پول فقط در خود فوتبال است. پول پیش هوادار و مردم است و ما می‌توانیم از آن استفاده کنیم. فوتبال برای امروز ما بسترهایی دارد که لازم نیست حتماً آنها را کشف کنیم. اروپا از این امکانات استفاده می‌کند و ما نیز باید از آن بهره ببریم.»
تکیه به پول هواداران مشابه همان فرمولی است که باشگاه‌های پرطرفدار در سال‌های گذشته با قراردادهای کارگزاری برگزیده‌اند، ولی تجربه نشان داده که ظرفیت محدودی دارد و چندان نمی‌توان به آن تکیه کرد. اساس موفقیت چنین روشی در مرتبه اول رضایت هواداران از کیفیت فنی لیگ است، ولی لیگ برتر در حال حاضر چنین شرایطی ندارد. به علاوه با اوضاع اقتصادی فعلی، امید بستن به کمک هواداران که اکثراً نوجوان و جوان هستند رویاپردازانه به نظر می‌رسد.
شهاب‌الدین عزیزی خادم هم درباره درآمدزایی به موارد زیر اشاره کرد: «فیفا فوتبال را یک تجارت می‌داند. چرا شرکت‌های صنعتی ترغیب نمی‌شوند به فوتبال؟ چون برای درآمدزایی استراتژی وجود ندارد. برای رسیدن به یک مبحث باید آسیب‌شناسی کنیم. پروژه تجاری‌سازی در بحث باشگاهی منفی بوده است. استراتژی، بازاریابی مدون از برنامه‌های مختلف و خود برندسازی مجدد فدراسیون فوتبال از جمله برنامه ما است. باید به جزئیات پاسخ دهیم. از تغییر لوگو تا تلویزیون‌های اینترنتی همه می‌توانند برای فوتبال درآمدزایی کنند. راه‌اندازی لیگ فوتبال مجازی هم در برنامه من وجود دارد و پیش‌بینی بودجه نیز صورت گرفته است.»
تجاری‌‌سازی لیگ و برندسازی مجدد فدراسیون نیاز به خانه‌تکانی اساسی در فوتبال دارد. برند لیگ برتر و فوتبال ایران تنها با بالا رفتن سطح فنی، توسعه ورزشگاه‌ها، اعطای امکانات بیشتر به تماشاگران و پخش تلویزیونی استاندارد ارتقا پیدا می‌کند. در فوتبال ایران فعلاً چنین پتانسیلی دیده نمی‌شود و برای رسیدن به این نقطه نیاز به سرمایه اولیه و یک برنامه بلندمدت است. استفاده از ظرفیت تلویزیون‌های اینترنتی راهکاری است که پیش از این آزموده شده و بی‌نتیجه مانده. این همان گره‌ای است که در مذاکرات با تلویزیون وجود دارد و باز کردن آن ظاهراً از توان فدراسیون خارج است.